Merhaba Python

Python, Java’ya göre basit (sanırım) C ve özellikle C++’a göre oldukça basit bir dil. Görece basit ve kolay öğrenilebilir olması onun işlevselliğini asla azaltmıyor ve TIOBE Index’e göre onu en popüler programlama dili yapıyor, Mart 2025’te durum bu şekilde. [1] Elbette o dilde idiomatic kodlar yazmak ve kültürünü öğrenmek ayrı bir şey.

TIOBE Index nedir? Güvenebilir miyiz? yazıma bakmak isteyebilirsiniz.

Python nasıl bir dildir?

1991 yılında Guido van Rossum geliştirilmesine başlanmıştır. İsminin yılanlar üzerine olan bir TV programından esinlenildiği rivayet edilir. 2006’lı yıllara kadar çok da fazla popüler değildi.

Python tipik olarak interpreted yani yorumlanan 🇹🇷 bir programlama dilidir. Tipik olarak derlenip bir makina koduna çevrilmez, çalışma sırasında interpreter yani yorumlayıcı 🇹🇷 tarafından yorumlanır.

Python dynamically typed yani dinamik tür sistemine sahip 🇹🇷 bir programlama dilidir. Programlama dillerini statik ve dinamik tür sistemine sahip olarak ikiye ayırabiliriz. C, Pascal, C#, C++, Java gibi diller statik tür sistemine sahiptir. Burada değişken tanımlarken o değişkenin türünü de açıkça belirtiriz. Dinamik tür sistemine sahip dillerse ise böyle bir bildirim bulunmaz. Değişkenin türü atama ile belirlenir.

a = 'Ali'
a = 123
a = 12.3

Üstteki geçerli bir Python kodudur. a değişkeninin türü kod içerisinde yapılan atama ile değiştirilebilir. JS, R, Perl, Ruby gibi diller de dinamik tür sistemine sahiptir. Genel bir kural olmasa da dinamik tür sistemine sahip dillerin, interpreted diller olduğunu söyleyebiliriz.

İpucu

İlginizi çekebilir: Programlama dillerinde Statik ve Dinamik Tür kavramı

Python, high level yani yüksek seviyeli 🇹🇷 bir programlama dilidir. Makinadan yani işlemciden ziyade insana daha yakındır. Bu sebeple, daha kolay öğrenilebilen bir dil olduğunu söyleyebiliriz.

İpucu

İlginizi çekebilir: 🌈 15 Features of The C Programming Language

Alt programların birbirini çağırması şeklinde olan modele procedural model denir. Buna uygun dile de procedural language prosedürel dil 🇹🇷 denir. Bunların dışında object oriented, nesne yönelimli 🇹🇷 ve functional yani fonksiyonel 🇹🇷 programlama dilleri vardır. Eğer bir dil birden fazla programlama paradigmasını yani modelini desteklerse o zaman o dil, çok modelli 🇹🇷 yani multi paradigm dil olur, Python da böyledir. Python’da hiç sınıf kullanmadan, fonksiyonlarla yazarsan prosedürel tarzda yazmış olursun. Nesne yönelimli tekniği kullanabilirsin. Fonksiyonel programlama tekniği de kullanılabilir.

Not

Her programlama dili zamanla az ya da çok evrim geçirir. C dili de geçirmiştir, Python’da geçirmiş ve hala geçirmektedir. Bu süreçte genelde eklemeler yapılır, pek çıkartma yapılmaz.

Python, general purpose yani genel amaçlı 🇹🇷 bir dildir. Mesela PHP ile mühendislik programı yazmak istemezsin. Python’u ise veritabanı uygulamalarında, web sayfası tasarımında, bilimsel işlemlerde vs kullanabilirsin.

Standart kütüphanesi oldukça geniştir, batteries included denir. Bu kütüphanenin bir kısmı prosedürel bir kısmı sınıflardan oluşuyor, multi-paradigm demiştik 😉.

Dilin önemli özelliklerinden biri de matematiksel alanda tercih ediliyor olmasıdır.

R dili S dilinden türetilmiş bir dildir (C gibi B’den sonraki harfi vermemişler de öncekini vermişler komiklik olsun diye). Bu dil istatistik alanında sıklıkla kullanılıyor. Python kullananlar genel de R dili konusunda da bilgi sahibi olabiliyorlar. R, genel amaçlı bir değil yalnız. R daha yüksek seviyeli ama Python daha geniş bir kullanıma sahip. R, MATLAB’ın rakibi olarak düşünülebilir.

Fonksiyonel diller saf (pure functional) ve saf olmayanlar diye ikiye ayrılır. Saf olanlar Haskell ve Scheme örnek olabilir. Bunlar her problem için çok uygun değil, bazılarına da çok uygun. O yüzden endüstride çok kullanılmıyor. Ama son 15 senedir falan eski programlama dillerine bu dillerde olan bazı özellikler kısmen eklendi. Python da buna örnek olabilecek bir dil. C++’a da 2011 ile beraber bu özellikler eklendi. C# ve Java’da da var. Ama pure functional gibi değil, onlarda akış bile yok. Bu diller saf olmayan (aptal anlamında değil, İngilizce pure kelimesinin karşılığı) fonksiyonel programlama dilleri olarak değerlendirilebilir.

Python dilinin standartı var mı? C, C# gibi diller ISO tarafından standartize ediliyor. Java ve Python gibi dillerin ise ISO gibi kurumlarca verilmiş standartları yoktur. Python Software Foundation, python.org, kendi dokümanlarını oluşturuyor. Standard lafı yerine spesifikasyon ya da referans adı kullanılıyor. Python Language Reference gibi. Python’nun ana yasası da python.org içinde yer alır.

https://docs.python.org/3/reference/

ve

https://docs.python.org/3/library/ adresi de standart kütüphane dokümantasyonudur.

Python’nun standart kütüphanesinin ve interpreter’larının cross platform olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.

Tarihsel gelişim

Guido van Rossum Python’un tasarımına ve gerçekleştirimine 1989 yılının sonlarında başlamıştır. Bu tarihten itibaren dilin pek çok versiyonu oluşturulmuştur: [2]

Aralık 1989     Tasarım ve gerçekleştirime başlandı
1990            İlk versiyonlara içsel numnaralar verilmiştir
Şubat 1991      0.9
Ocak 1994       1.0
Ekim 1994       1.1
Ekim 1995       1.3
Ekim 1996       1.4
Ocak 1998       1.5
Eylül 2000      1.6
Ekim 2000       2.0
Nisan 2001      2.1
Aralık 2001     2.2
Temmuz 2003     2.3
Kasım 2004      2.4
Eylül 2006      2.5
Ekim 2008       2.6
Temmuz 2008     2.7
Aralık 2008     3.0
Haziran 2009    3.1
Şubat 2011      3.2
Eylül 2012      3.3
Mart 2014       3.4
Eylül 2015      3.5
Aralık 2016     3.6
Haziran 2018    3.7
Mart 2019       3.7.3
Ekim 2019       3.8.3
Ekim 2020       3.9
Kasım-2022      3.10
Mart-2022       3.10.4
Ekim 2022       3.11.9
Ekim 2023       3.12.4
Ekim 2024       3.13.2

Python’da 2’den 3’e geçiş geriye dönük uyumluluğun bozulduğu büyük bir geçiştir. Bu geçiş yıllarında Linux dağıtımlarında da işler biraz zor olmuştu. Günümüzde Python dendiğinde artık aklımıza Python 3 gelmektedir.

Python Gerçekleştirimleri ve Dağıtımları

Implementation, gerçekleştirim 🇹🇷 ve distribution da dağıtım 🇹🇷 demektir.

Python kodunun çalışması için bir yorumlayıcıya yani interpreter’a ihtiyaç vardır. Ete kemiğe bürünmüş yorumlayıcılar da birer implementation olmaktadır. Piyasada birden fazla implementation vardır. Bunların hepsi Python programcısı açısından hemen hemen aynı çalışır fakat arka planda nasıl yapıldıkları hangi teknolojiyi kullandıkları farklılık gösterir.

İlk gerçekleştirim ve hala bilgisayarımıza Python kurma dediğimiz aktivitede kurduğumuz gerçekleştirim CPython dur. CPython’un kendisi C dilinde yazılmıştır.

Jython isminde bir gerçekleştirim vardır. Bir Java gibi burada Python kodları derlenir ve Java Byte Code’a dönüştürülür. Bu sayede Java sınıfları doğrudan Python kodu içerisinden kullanılabilir.

IronPython ise Jython mantığındadır fakat C# ile yazılmıştır. Java platformu için değil .NET platformu için düşünülmüştür. Visual Studio tarafından doğrudan desteklenir.

PyPy ise hız konusunda iddialı bir implementasyondur.

Dağıtım kavramını ise Linux dağıtımlarına benzetebiliriz. Python dağıtımlarında implementasyon yanında başka araçlar da olabilir, mesela bir IDE gibi. Örneğin Anaconda bir Python dağıtımıdır örneğin. PyCharm ise bir IDE’dir, dağıtım değildir. Anaconda dağıtımının default IDE’si de Spyder’dır.

CPython aslında hem bir implementasyon hem de bir dağıtımdır, kendi içinde IDLE isimli bir IDE vardır. Fakat büyük bir dağıtım değildir. CPython ile gelen pip de dağıtımın bir parçasıdır.

Not

Bakılabilecek ilginç bir konu: https://en.wikipedia.org/wiki/Stackless_Python

💭 Yorumlar

Yorum altyapısı giscus tarafından (evet tarafından!) sağlanmaktadır. Yorum yazabilmek için GitHub hesabınız üzerinden giriş yapmanız gerekmektedir. Yorumlar, Github Discussions üzerinde saklanmaktadır.

5419f952-657d-4d3f-b74b-442879df0a3a