Linux Sistem Programlama nedir? + bazı SSS¶
Bu sayfada Linux Sistem Programlama ile ilgili çeşitli kavramları ve bazı sık sorulan soruları (SSS) anlatmaya çalışacağım. Hadi başlayalım!
Sistem Programlama nedir?¶
Linux Sistem Programlama (Linux System Programming) kavramına bakmadan önce dilerseniz Sistem Programlama nedir, ona bir bakalım.
Sistem programlama, klasik yani çoğu programlama işinin aksine donanıma daha yakın şekilde çalışacak programların yazılması eylemidir. Sistem programlama yapan kişilerin donanımı, uygulama programı yazan kişilere göre genelde daha iyi bilmesi gerekmektedir. Uygulama programları genel olarak kullanıcı ile doğrudan etkileşime girer iken sistem programları doğrudan kullanıcı ile etkileşime girmezler, onun yerine uygulama programları gibi diğer programlara hizmet verirler. En önemli sistem programlarından biri işletim sistemleri (OS) dir. İşletim sistemleri, uygulama geliştiren programcıları donanımın karmaşıklığından soyutlar. Sistem programları tipik olarak az kaynak tüketen, bellek tüketimi ya da işlemci kullanımı (CPU cycle) açısından verimli olan programlardır. İşletim sistemi üzerinde koşan birçok sistem programı bulunmaktadır. Bu programlar genelde doğrudan ya da standart C kütüphanesi gibi çok ince bir kütüphane katmanı ile işletim sisteminin çekirdeği ile konuşarak çalışırlar. Derleyiciler, gömülü yazılımlar, antivirüsler, hypervisor yazılımları ya da container runtime yazılımları sistem programlarına birer örnektir. Bu yazılımlar genelde Assembly, C, C++ gibi düşük seviyeli ya da Rust gibi bu tarz amaçlar için oluşturulmuş modern dillerde yazılırlar.
Linux Sistem Programlama nedir?¶
İşte benzer şekilde Linux çekirdeği üzerinde yapılan yani bir Linux dağıtımı içerisinde yapılan sistem programlama faliyetilerine Linux Sistem Programlama diyoruz. Benzer şekilde Windows çekirdeği üzerinde yapılan sistem programlama ise Window Sistem Programlama olarak adlandırılır.
Ubuntu, Arch, Fedora gibi Linux dağıtımları adı Linux olan bir çekirdekten (kernel) ve bu çekirdeğin sunduğu hizmetleri kullanarak çalışan ve bir araya gelmiş birçok uygulamadan oluşur. Eğer bizler de bu tarz işletim sistemleri üzerinde (neredeyse) doğrudan çekirdek ile konuşarak çalışan programlar yazarsak biz de Linux Sistem Programlama yapmış oluruz. Bir de Linux Kernel Programlama vardır, bu ikisi farklıdır. Sistem programlamada kernel tipik olarak bir kara kutu olarak düşünülür, içerisindeki yapı ile pek ilgilenmeyiz. Sistem programlamada daha çok kernelin sunduğu hizmetlerden faydalanır. Elbette bahsettiğimiz Linux kernelinin de kendisi bir yazılımdır (hem de çok büyük). İşte kernelin kendisinin geliştirilmesine ya da kernel içerisinde çalışan aygıt sürücülerinin (device driver) oluşturulmasına (Linux) Kernel Programlama adı verilir.
Linux üzerinde yazdığımız tüm programlamlar otomatik olarak sistem programı olmamaktadır. Örneğin Python gibi yüksek bir seviyeli dilde, kernel ile doğrudan konuşmayarak yazdığımız bir program Linux üzerinde çalışssa bile bu programlama faliyeti bir sistem programlama olmamaktadır. Çünkü bu durumda, Python yorumlayıcısı ve kütüphanelerinden dolayı kernel ile aramızda kalın bir soyutlaştırma katmanı vardır. Fakat doğrudan POSIX kütüphenelerini kullanarak (ilerleyen kısımlarda değineceğim) yazdığımız bir C programı bir sistem programı olacaktır. Bu farkı henüz tam anlamamış olabilirsiniz, ki çok normal. Biraz elinizi kirlettikçe bu konuyu daha iyi anlayacaksınız.
Bu Seri Hakkında¶
Web sitemde oluşturduğum bu serideki amacım Linux Sistem Programlama konusundaki bilgimi aktarmaktadır, asla iyi bildiğimi söylemiyorum, hatalar olabilir. Fark ettiğiniz hatalı kısımları benimle paylaşırsanız çok sevinirim.